De oudst bekende bebouwing van Sittard dateert uit de Bandkeramische periode, die in Sittard van ca. 5300 tot 4900 voor Christus heeft geduurd. De Bandkeramiekers waren boeren die op de vruchtbare l?ssgrond kleine nederzettingen bouwden. Als sporen van die nederzettingen vinden we alleen de paalgaten van het houten geraamte van de boerderij in de bodem terug. En natuurlijk aardewerkscherven versierd met bandvormige patronen waaraan deze boeren hun naam danken. Het oudst bekende dorpje heeft bij de huidige Thien Bunder gelegen.
Na deze bewoning lijkt het lang stil te blijven in en om Sittard. Zelfs in de Romeinse tijd die in onze streken rond 57 v.Chr. begon met de verovering door Julius Caesar. In Tudderen was een Romeinse nederzetting en in de omgeving zijn veel brokstukken van ?villae? (herenboerderijen) gevonden maar over de bebouwing in en om Sittard valt in deze periode weinig te melden.
Voor de eerstvolgende bebouwing moeten we wachten tot de Merovingische tijd (ca. 450 tot 750). Uit die periode is vlak bij de hoeve Haagsittard de plattegrond van een grote hoeve (7 bij 14 meter) blootgelegd. En er zijn aanwijzingen voor een herenboerderij van 6 bij 23 meter uit de Karolingische periode (ca. 750 tot 925).
Rond 700 drong de kerstening in onze strekendoor. De beminde gelovigen hadden behoefte aan een plek voor hun samenkomsten. In eerste instantie zullen zij hun schuren hebben gebruikt. Maar toen de groepen groter werden, bouwden zij eenvoudige zaalkerkjes, soms met een kleine uitbouw voor het altaar en heel soms met iets dat later zou uitgroeien tot de toren. De eerste kerkjes waren waarschijnlijk van hout. Daarvan is niets teruggevonden. Concrete aanwijzingen zijn er pas van stenen zaalkerkjes die rond 1000 opgetrokken werden met Maas- of veldkeien, soms gecombineerd met stenen van afgebroken Romeinse gebouwen. Ja, hergebruik stamt van alle tijden! Waarom zou je duur materiaal elders gaan halen als het in de buurt bij wijze van spreken voor het oprapen ligt?
Bij de oude kerk van Broeksittard was en bij het Salviuskerkje van Limbricht is een muurgedeelte herkenbaar uit deze bouwperiode, het Vroegromaans. Bij opgravingen onder de Grote Kerk zijn stukken muur aangetroffen die bestaan uit keien en hergebruikte Romeinse baksteen en mergel. Waarschijnlijk zijn het restanten van een zaalkerkje van rond het jaar 1000.
Zo zijn we rond het jaar 1000 aanbeland bij de eerste bebouwing van de nederzetting Sittard. Opgravingen en vergelijking met situatie elders rechtvaardigden de hypothese dat in de elfde eeuw (of wellicht eerder) de toenmalige heer van Sittard een gracht heeft laten graven en met de uitkomende grond een motte (kunstmatige ophoging) heeft laten opwerpen. Op die motte liet hij een houten woontoren bouwen die rondom werd beschermd door een houten palissade. De motte bevindt zich vrijwel zeker onder en voor het ?Huis op de Berg? aan de Oude Markt.
Ter plaatse van het huidige Kloosterplein bevond zich de voorburcht met de schuren en de stallen van de heer. Ook de voorburcht was omgracht en voorzien van een omwalling met een houten palissade. Voor de voorburcht lag de eigenlijke nederzetting bestaande uit het zaalkerkje en een aantal huisjes van de onderhorigen, de feitelijke voorgangster van Sittard. Deze nederzetting lag ter plaatse van het huidige Kerkplein en was vermoedelijk ook omgracht maar niet voorzien van een omwalling.
Ruim 6000 jaar Sittardse bouwgeschiedenis van Bandkeramiekers via Romeinen, Merovingen en Karolingen naar de elfde eeuw heeft ons geen bouwwerk opgeleverd dat nu nog te bekijken is, en dus ook nog geen te bespreken en te bewonderen bouwstijl. In tegenstelling tot vele andere steden is de eerste bouwstijl in Sittard de gotiek.
Andere verhalen over dit onderwerp:Periode 1000.